ทำความรู้จัก Setsubun เทศกาลปาถั่วไล่ยักษ์ร้ายของญี่ปุ่น

ทำความรู้จัก Setsubun เทศกาลปาถั่วไล่ยักษ์ร้ายของญี่ปุ่น

ถือเป็นอีกหนึ่งประเพณีที่ชาวไทยไม่ค่อยได้เห็นกัน กับเทศกาลปาถั่วไล่ยักร้ายของชาวญี่ปุ่น หรือที่เรียกกันว่า Setsubun (เซ็ตสึบุน) เพราะหลายๆ ท่านจะโฟกัสไปกับเทศกาลตรุษจีนและวาเลนไทน์เป็นส่วนใหญ่ แต่วันนี้ 3DD จะพาทุกท่านมาทำความเข้าใจกับเทศกาลเซ็นสึบุนกัน

ทุกๆ วันที่ 3 กุมภาพันธ์ของทุกปี แต่ก็มีบางปีที่ตรงกับวันที่ 2 หรือ 4 กุมภาพันธ์ ซึ่งเหตุผลที่วันเซ็ตสึบุนไม่ตรงกันในบางปีนั้นเกี่ยวข้องกับเรื่องปีอธิกสุรทิน (ปีที่เดือนกุมภาพันธ์มี 29 วัน) ที่จำนวนวันในแต่ละปีไม่เท่ากันนั่นเอง ที่ญี่ปุ่นจะมีการจัดงานเทศกาล เซ็ทสึบุน (節分 / setsubun) ซึ่งถ้าใครชอบดูการ์ตูนญี่ปุ่นล่ะก็น่าจะเคยผ่านตากันมาบ้างแน่ๆ ว่าเขาจะมีการละเล่นปาถั่วไล่ยักษ์ออกจากบ้านกัน ซึ่งเทศกาลนี้จะเป็นสัญญาณชัดเจนว่า ฤดูหนาวกำลังจะสิ้นสุดลง และฤดูใบไม้ผลิกำลังจะเริ่มขึ้นแล้ววว

เซ็ตสึบุน (Setsubun : 節分) แปลว่าการแบ่งฤดูกาล ใช้เรียกวันสุดท้ายของฤดูนั้นๆ ก่อนจะเปลี่ยนเป็นฤดูใหม่ในวันถัดไป ซึ่งฤดูของญี่ปุ่นมี 4 ฤดูคือ ฤดูใบไม้ผลิ ฤดูร้อน ฤดูใบไม้ร่วง และฤดูหนาว เพราะงั้นจริงๆ แล้วจะมีวันที่เรียกว่าเซ็ตสึบุนถึง 4 ครั้งในหนึ่งปี แต่ชาวญี่ปุ่นจะให้ความสำคัญกับวันเซ็ตสึบุนที่แบ่งฤดูหนาวกับฤดูใบไม้ผลิมากเป็นพิเศษ

เทศการ เซ็ทสึบุน คืออะไร ทำไมต้องปาถั่ว?

เทศกาลปาถั่ว

 

เซ็ทสึบุน จัดกันมาตั้งแต่สมัยคริสตวรรษที่ 17 โดยที่ทุกๆ คนในบ้านหนึ่งหลังจะทำกิจกรรมสำคัญร่วมกัน นั่นคือพิธีปาถั่ว เพื่อขับไล่สิ่งอัปมงคลออกจากที่อยู่อาศัย โดยจะให้สมาชิกในบ้านที่เป็นผู้ชาย (โดยปกติผู้รับหน้าที่นี้จะหนีไม่พ้นคุณพ่อ) ใส่หน้ากาก และแต่งตัวเป็นปีศาจ หรือยักษ์ที่เรียกว่า โอนิ (Oni) ซึ่งเป็นตัวแทนความชั่วร้าย จากนั้นก็เอาถั่วโปรยใส่เข้าไป (เห็นบางบ้านก็ปาอัดเลย) แล้วพูดว่า “โอนิวะโซโตะ ฟุคุวะอุจิ (鬼は外 福は内) ” แปลว่า สิ่งชั่วร้ายจงออกไป หลังจากนั้นก็โรยถั่วไปรอบๆ บ้านเป็นการเรียกความสุขเข้ามาแทนที่ การมาถึงของวันเซ็ตสึบุนนี้เป็นเรื่องน่ายินดีเพราะหมายความว่าช่วงเวลาแห่งความหนาวกำลังจะหมดไป แต่ในปัจจุบันนี้พอพูดถึงวันเซ็ตสึบุน คนญี่ปุ่นจะนึกถึงยักษ์และถั่ว!

เทศกาลญี่ปุ่น เซ็ทสึบุน setsubun บอกลาหน้าหนาว ปาถั่วไล่ยักษ์

ทำไมถึงมียักษ์ล่ะ เพราะมีความเชื่อว่าในช่วงเปลี่ยนฤดู เป็นช่วงที่ยักษ์ (สิ่งชั่วร้าย, โรคระบาด, ภัยพิบัติ, ความทุกข์ยาก) จะถือโอกาสเข้ามา จึงต้องทำการขับไล่ยักษ์ออกไป ซึ่งชาวญี่ปุ่นในสมัยโบราณเชื่อว่าถั่วมีพลังช่วยขับสิ่งชั่วร้ายจึงถูกนำมาใช้ในการนี้

 

การปาถั่วไล่ยักษ์นี้ เรียกว่า มาเมะมากิ (豆まき / mamemaki) โดยหลังจากที่เสร็จจากการปาถั่วแล้ว ทุกคนในบ้านก็จะมานั่งกินถั่วกัน และมีธรรมเนียมว่าจะต้องกินเม็ดถั่วตามจำนวนเท่ากับอายุของตัวเองด้วย งานนี้คุณตาคุณยายเหงื่อแตกกันเลยทีเดียว จะทำมาเมะมากิหรือการปาถั่วกัน ตามบ้านจะเปิดประตูหน้าต่าง แล้วพูดว่า “โอนิวะโซโตะ! ฟุคุวะอุจิ!” แปลว่า ยักษ์ร้ายจงออกไป โชคลาภจงเข้ามา พร้อมกับปาถั่วไปด้วย บางที่ก็จะมีคนสวมหน้ากากรับบทเป็นยักษ์ แล้วเราก็จะปาถั่วไล่ให้ยักษ์หนีไปด้วย ซึ่งเด็กๆ จะชอบใจกับการเล่นปาถั่วใส่ยักษ์มากเป็นพิเศษ

แรกเริ่มเดิมทีนั้น เซ็ทสึบุน จะหมายถึงจุดเปลี่ยนของฤดูกาล นั่นแปลว่า ไม่ว่าจะวันก่อนฤดูเปลี่ยนฤดูไหนๆ ก็ถือเป็นเซ็ตสึบุนทั้งนั้น แต่ปัจจุบันมีแค่เซ็ตสึบุนในเดือนกุมภาพันธ์เท่านั้นที่ชาวญี่ปุ่นยังให้ความสนใจมากที่สุดอยู่ โดยวันเริ่มต้นเปลี่ยนฤดูแต่ละฤดู จะมีคำเรียก ดังต่อไปนี้

ริชชุน (立春 / Risshun) วันเริ่มต้นฤดูใบไม้ผลิ
ริกกะ (立夏 / Rikka) วันเริ่มต้นฤดูร้อน
ริชชู (立秋 / Risshuu) วันเริ่มต้นฤดูใบไม้ร่วง
ริตโต (立冬 / Rittou) วันเริ่มต้นฤดูหนาวเริ่มต้น

เมนูอาหารนำโชคประจำเทศกาลเซ็ตสึบุน เอโฮมากิ ข้าวห่อสาหร่ายโชคดี

ผู้คนในแถบภูมิภาคคันไซนิยมทานฟุโตมากิ (ข้าวห่อสาหร่าย) ในวันเซ็ตสึบุน ทางร้านสะดวกซื้อเลยทำสินค้าออกขายในขนาดที่เล็กและสั้นกว่าฟุโตมากิพร้อมตั้งชื่อว่า เอโฮมากิ (Ehomaki : 恵方巻) หลังจากนั้นก็เริ่มนิยมไปทั่วประเทศ จนกลายเป็นอีกหนึ่งธรรมเนียมของวันเซ็ตสึบุน ที่ทุกคนจะหันหน้าไปยังทิศโชคดี (เปลี่ยนทุกปี) แล้วทานเอโฮมากิให้หมดแท่งในครั้งเดียวโดยห้ามพูดอะไรจนกว่าจะทานหมดด้วย เชื่อว่าจะทำให้โชคดีตลอดปี

เกร็ดความรู้ภาษาญี่ปุ่น

เอโฮมากิซูชิ มีต้นกำเนิดมาจากโอซาก้า เชื่อกันว่าหากกินเอโฮมากิให้หมดแท่งโดยไม่พูดคุยกันในวันเซ็ตสึบุนแล้วหันหน้าไปทางทิศโชคดีของปีนั้นๆ จะนำพาแต่โชคดีมาให้ตลอดทั้งปี สำหรับทิศโชคดีของปีนี้คือ “ทิศตะวันตกเฉียงเหนือค่อนไปทางเหนือ” ใครที่อยากลองกินเอโฮมากิซูชิก็สามารถหาซื้อได้ที่ UFM Fuji Super ในทุกเทศกาลวันเซ็ตสึบุน วันที่ 3 กุมภาพันธ์ ของทุกปี

節分 เซ็ตสึบุน setsubun ทิศโชคดี

ทิศโชคดีจะยึดเอาตามทิศที่เทพโทชิโทคุจิน เทพเจ้านำโชคประจำปีประทับอยู่ ตำแหน่งจะเปลี่ยนไประหว่าง 4 ทิศขึ้นอยู่กับปีนักษัตรนั้นๆ ทั้ง 4 ทิศได้แก่ ทิศตะวันออกเฉียงเหนือเยื้องตะวันออก (東北東) ทิศตะวันตกเฉียงใต้เยื้องตะวันตก (西南西) ทิศตะวันออกเฉียงใต้เยื้องใต้ (南南東) และทิศตะวันตกเฉียงเหนือเยื้องเหนือ (北北西)

ส่วนที่นักท่องเที่ยวนิยมไปในช่วงนี้ก็จะเป็นตามวัดชินโตต่างๆ โดยเฉพาะในเมืองโตเกียว และเกียวโต เพราะจะมีการทำพิธีกรรมเซ็ทสึบุนใหญ่เลย และจะมีการโปรยถั่วนำโชค ฟุคุมาเมะ และขนมแป้งนำโชค ฟุคุโมจิ ให้กับผู้คนที่มาร่วมในพิธี มีรายการทีวีถ่ายทอดสดพิธีด้วย เรียกว่าเป็นหนึ่งในงานใหญ่ของคนที่นี่เหมือนกันค่ะ

เกร็ดความรู้ภาษาญี่ปุ่น

วันนี้ทาง 3DD จะมาแชร์ไอเดียปริ้นหน้ากากยักษ์ เพื่อทางคุณพ่อจะลองปริ้นไปใช้เล่นกับลูกได้นะคะ โดยเราจะปริ้นจากเครื่องที่มีความละเอียด นั้นก็คือเครื่อง Phrozen Sonic Mighty 8K

Ref: https://travel.trueid.net/detail/wJ5jo1vaBDm